سرطان دهانه رحم
دستگاه تناسلی زنان شامل اندامی به نام رحم است که نقش مهمی در تولید مثل دارد. این اندام عضلانی قوی در ناحیه لگن قرار دارد و بین مثانه و راست روده قرار دارد. در دوران بارداری، رحم نقش مهمی در میزبانی تخمک بارور ایفا می کند و محیط مناسب برای لانه گزینی و رشد جنین را برای نه ماه فراهم می کند. قابل ذکر است که عضلات رحم از قدرتمندترین عضلات بدن یک زن هستند و در هنگام زایمان برای خروج کودک دچار انقباضات شدید می شوند.
بخش های مختلف رحم
- فوندوس که به بخش منحنی شکل بالای رحم اطلاق می شود وبه عنوان وسیع ترین قسمت رحم شناخته می شود و به لوله های فالوپ متصل می شود.
- لوله های فالوپ که دو مجرای باریک هستند و مسئول انتقال تخمک از تخمدان هستند.
- تخمدان ها دارای ساختار بیضی شکلی می باشند. هر زن دارای دو تخمدان است که این تخمدان ها وظیفه تولید تخمک و هورمون های استروژن و پروژسترون را بر عهده دارند.
- بدنه رحم که قسمت اصلی رحم را در بر می گیرد و از سطح لوله های فالوپ شروع می گردد و به سمت پایین ادامه پیدا می کند.
- ایستموس بخشی از رحم است که بین بدنه رحم و دهانه رحم واقع شده است یعنی جایی که رحم شروع به باریک شدن می کند.
- دهانه رحم یا سرویکس که قسمت انتهایی باریک و لوله‌ای رحم را در بر می گیرد و در واقع کانال موجود بین رحم و واژن را در بر می گیرد.
- واژن که یک کانال کشسان و عضلانی می باشد که به عنوان مجرای دخول، عبور جریان خون عادت ماهیانه و خروج نوزاد هنگام زایمان عمل می کند.
ابعاد رحم تقریباً 6 تا 8 سانتی متر طول و 3 سانتی متر ضخامت دارد. رحم از سه لایه تشکیل شده است، از جمله آندومتر که درونی ترین لایه را تشکیل می دهد، لایه میانی میومتر که ضخیم ترین لایه است و عمدتا از عضله تشکیل شده است و پریمتریوم سروزا، بیرونی ترین لایه ا ی است که نازک است و رحم را می پوشاند ونقش محافظتی دارد.
سرطان دهانه رحم زمانی رخ می دهد که سلولهای طبیعی رحم به سلولهای غیر طبیعی تبدیل شده و خارج از کنترل رشد می کنند. به عنوان یک نتیجه از تکثیر سریع و کنترل نشده سلول های از قبل موجود رخ می دهد. دهانه رحم شامل سلول های غده ای و سنگفرشی است.
انواع سرطان دهانه رحم
- کارسینوم سلول های سنگفرشی
این سرطان رایج ترین نوع سرطان های دهانه رحم است و از سلول های خارج دهانه رحم تشکیل می شود. این نوع از سرطان حدود ۹۰ درصد سرطان های دهانه رحم را به خود اختصاص می دهند.
- آدنوکارسینوما
این سرطان از سلول های غده ای داخل کانال دهانه رحم شروع می شوند.
- کارسینوم آدنوسکواموس
کارسینوم آدنوسکواموس یا کارسینوم مختلط دارای ویژگی های کارسینوم سلول سنگفرشی و آدنوکارسینوم می باشند. همچنین این سرطان، شامل برخی از سلول های غده ای کوچک می شود.
- تومورها ی مخاطی
- لنفوم و سارکوم
عوامل ایجاد سرطان دهانه رحم
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
مهمترین عامل خطر برای سرطان دهانه رحم ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است که قادر به آلوده کردن سلول های سطح پوست است که اندام تناسلی، مقعد، دهان و گلو را پوشش می دهد. فعالیت جنسی، از جمله رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی، می تواند گسترش HPV را از طریق تماس با پوست تسهیل کند.
HPV یک خانواده از حدود 150 ویروس است که برخی از آنها کم خطر هستند و به طور معمول از سطح بدن خود به خود ریشه کن می شوند، در حالی که برخی از انواع آن می توانند زگیل ایجاد کنند.
با این حال، در مواردی که عفونت از بین نمی رود و در عوض ماه ها یا سال ها در بدن باقی می ماند، می تواند به یک عفونت مزمن تبدیل شود، به ویژه اگر توسط انواع پرخطر HPV ایجاد شده و در نهایت منجر به سرطان دهانه رحم میگردد. در حال حاضر هیچ درمان شناخته شده ای برای عفونت HPV وجود ندارد، اما واکسن ها برای جلوگیری از عفونت توسط سویه های پرخطر ویروس در دسترس هستند.
- سیگار
هنگامی که یک فرد در حال سیگار کشیدن است، خود و کسانی که در مجاورت آنها هستند در معرض بسیاری از مواد شیمیایی سرطان زا قرار می گیرند. این مواد خطرناک از طریق ریه ها جذب می شوند و از طریق جریان خون در سراسر بدن پخش می شوند. در مقایسه با افراد غیر سیگاری، زنانی که سیگار می کشند دو برابر بیشتر مستعد ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند.
این فرضیه توسط محققان مطرح شده است که این مواد باعث آسیب به DNA سلول های گردن رحم می شوند، بنابراین به طور بالقوه به شروع سرطان دهانه رحم کمک می کنند. علاوه بر این، سیگار کشیدن منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود.
- سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که مبتلا به ایدز (HIV) یا شرایط خود ایمنی هستند، علاوه بر افرادی که تحت پیوند عضو قرار گرفته اند ویا در حال حاضر تحت داروهای نقص ایمنی قرار دارند، تمایل بیشتردر معرض ی به ابتلا به HPV و ایجاد سرطان دهانه رحم در نتیجه به خطر افتادن سیستم ایمنی بدن دارند. در نتیجه به خطر افتادن سیستم ایمنی بدن و ایجاد سرطان دهانه رحم هستند.
- استفاده طولانی مدت از قرص های ضد بارداری
استفاده طولانی مدت از داروهای ضد بارداری خوراکی با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم همراه است. با این حال،مدتی پس از قطع دارو، این خطر بالقوه احتمالا به سطح پایه باز می گردد.
- سن پایین در اولین بارداری
یافته های تحقیق نشان می دهد که یکی از عوامل تعیین کننده ای که حساسیت به سرطان رحم را افزایش می دهد، وقوع حاملگی قبل از سن 20 سالگی است. مشخص شده است که زنانی که در سنین پایین بارداری را تجربه می کنند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این نوع سرطان در سال های بعدی خود دارند.
- سابقه ارثی و خانوادگی
زمینه ژنتیکی افراد، به ویژه افرادی که سابقه خانوادگی بیماری دارند، می تواند آسیب پذیری در برابر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهد.
علائم بروز سرطان دهانه رحم
پس از حمله سلول های سرطانی به بافت های بالا و پایین دهانه رحم، علائم اولیه این بیماری آشکار می شود. این علائما شامل موارد زیر است:
- خونریزی غیر طبیعی واژینال (منظور از خونریزی غیرطبیعی، خونریزی در زمان یائسگی یا خونریزی و لکه بینی خارج از زمان پریود یا قاعدگی می باشد.)
- ترشحات غیرطبیعی از واژن که ممکن است حاوی مقداری خون نیز باشد.
- درد مزمن کمر و لگن
- درد در هنگام مقاربت
- احساس خستگی و بی اشتهایی
- خونریزی واژینال بعد از مقاربت
- زگیل
- عفونت های مقاوم به درمان دارویی
روش های تشخیص سرطان دهانه رحم
مرحله اولیه تشخیص سرطان دهانه رحم به طور معمول با انجام آزمایش پاپ اسمیر یا ارزیابی ویروس پاپیلومای انسانی آغاز می شود. ارزیابی های تشخیصی بعدی پس از آن توسط پزشک پزشکی انجام می شودو اگر سوء ظن شک به بیماری یا هر نشانه دیگری وجود داشته باشدمعاینات و اقدامات تخصصی ترجهت تشخیص انجام می شود که شامل:. این معاینات عبارتند از:
- سونوگرافی ترانس واژینال (TVU)
سونوگرافی واژینال یک تکنیک است که برای گرفتن تصاویر از ناحیه لگن و بررسی سیستم تولید مثل زنان استفاده می شود. این روش ارزیابی تغییرات در ضخامت بافت پوشاننده رحم را که معمولاً به دلیل وجود سلولهای بدخیم است، امکان پذیر می کند.
- سیستم ایمنی ضعیف
افرادی که مبتلا به ایدز (HIV) یا شرایط خود ایمنی هستند، علاوه بر افرادی که تحت پیوند عضو قرار گرفته اند ویا در حال حاضر تحت داروهای نقص ایمنی قرار دارند، بیشتردر معرض ابتلا به HPV و در نتیجه به خطر افتادن سیستم ایمنی بدن و ایجاد سرطان دهانه رحم هستند.
- استفاده طولانی مدت از قرص های ضد بارداری
استفاده طولانی مدت از داروهای ضد بارداری خوراکی با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم همراه است. با این حال،مدتی پس از قطع دارو، این خطر بالقوه احتمالا به سطح پایه باز می گردد.
- سن پایین در اولین بارداری
یافته های تحقیق نشان می دهد که یکی از عوامل تعیین کننده ای که حساسیت به سرطان رحم را افزایش می دهد، وقوع حاملگی قبل از سن 20 سالگی است. مشخص شده است که زنانی که در سنین پایین بارداری را تجربه می کنند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این نوع سرطان در سال های بعدی خود دارند.
- سابقه ارثی و خانوادگی
زمینه ژنتیکی افراد، به ویژه افرادی که سابقه خانوادگی بیماری دارند، می تواند آسیب پذیری در برابر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهد.
علائم بروز سرطان دهانه رحم
پس از حمله سلول های سرطانی به بافت های بالا و پایین دهانه رحم، علائم اولیه این بیماری آشکار می شود. این علائم شامل موارد زیر است:
- خونریزی غیر طبیعی واژینال (منظور از خونریزی غیرطبیعی، خونریزی در زمان یائسگی یا خونریزی و لکه بینی خارج از زمان پریود یا قاعدگی می باشد.)
- ترشحات غیرطبیعی از واژن که ممکن است حاوی مقداری خون نیز باشد.
- درد مزمن کمر و لگن
- درد در هنگام مقاربت
- احساس خستگی و بی اشتهایی
- خونریزی واژینال بعد از مقاربت
- زگیل
- عفونت های مقاوم به درمان دارویی
روش های تشخیص سرطان دهانه رحم
مرحله اولیه تشخیص سرطان دهانه رحم به طور معمول با انجام آزمایش پاپ اسمیر یا ارزیابی ویروس پاپیلومای انسانی آغاز می شود. ارزیابی های تشخیصی بعدی پس از آن توسط پزشک انجام می شود. اگر شک به بیماری یا هر نشانه دیگری وجود داشته باشدمعاینات و اقدامات تخصصی تر جهت تشخیص انجام می شود که شامل:.
- سونوگرافی ترانس واژینال (TVU)
سونوگرافی واژینال یک تکنیک است که برای گرفتن تصاویر از ناحیه لگن و بررسی سیستم تولید مثل زنان استفاده می شود. این روش، ارزیابی تغییرات در ضخامت بافت پوشاننده رحم را که معمولاً به دلیل وجود سلولهای بدخیم است، امکان پذیر می کند.
- بیوپسی یا نمونه برداری
روش حاضر شامل تهیه نمونه ای از اجزای سلولی بافت است که متعاقباً برای بررسی بیشتر به یک مرکز تخصصی ارسال می شود. روش های نمونه گیری مختلفی برای این منظور وجود دارد.
- هیستروسکوپی
هیستروسکوپی به متخصص زنان اجازه می دهد تا پوشش آندومتر رحم را از طریق استفاده از هیستروسکوپ، که یک لوله باریک و انعطاف پذیر با یک دوربین است، تجسم کند و همچنین می تواند بیوپسی را در صورت لزوم انجام دهد. این ارزیابی در حالی انجام می شود که بیمار تحت بیهوشی مختصر قرار دارد.
- کولپوسکوپی
کولپوسکوپ، دستگاهی مجهز به لنزهای بزرگنمایی، برای انجام معاینه خارجی دهانه رحم استفاده می شود. در طی این روش، بیمار روی تخت معاینه قرار می گیرد و پزشک سلول های دهانه رحم را بررسی می کند. پس از کشف هر گونه ناهنجاری مشکوک، نمونه گیری انجام می شود و برای ارزیابی بیشتر به آزمایشگاه ارسال می شود.
- آزمایشات تصویربرداری
در صورتی که معاینات تکمیلی تظاهرات سرطان دهانه رحم را تأیید کنند، پزشکان به معاینات تصویربرداری متوسل می شوند تا موقعیت و سرعت انتشار سلول های سرطانی را تعیین کنند. طیف وسیعی از تکنیک های تصویربرداری، از جمله سی تی اسکن، عکس قفسه سینه، PETSCan و MRI، ممکن است برای این منظور استفاده شود.
مراحل پیشرفت سرطان دهانه رحم
مرحله بندی سرطان رحم و دیگر سرطان ها کمکی است که بتوان از بهترین روش درمانی استفاده قرار کرد.
مرحله ۱: در این مرحله سرطان به طور ثابت در دهانه رحم شکل می گیرد و در همان قسمت می ماند.
مرحله ۲: در این مرحله سرطان از دهانه رحم عبور می کند و خود را به بافت های مجاور می رساند.
مرحله ۳: در این مرحله نیز مانند مرحله ۲ سرطان به خارج از دهانه رحم سرایت می کند و به لگن و شکم سرایت می کند.
مرحله ۴: این مرحله آخرین و سخت ترین مرحله سرطان دهانه رحم است که سرطان به مثانه می رسد و به نقاط دیگر نیز سرایت می کند.
روش های درمان سرطان دهانه رحم
درمان ضایعات پیش بدخیم با کارسینوم مهاجم سرویکس متمایز است. تکنیک های مختلفی برای درمان ضایعات پیش بدخیم استفاده می شود:
- سرما درمانی یا کرایوسرجری
سرما درمانی نوعی روش است که در این روش پروب فلزی بسیار سردی مورد استفاده قرار می گیرد. این پروب فلزی بر روی دهانه رحم قرار می گیرد و موجب نابودی سلول های غیرعادی می شود.
- لیزر درمانی
در لیزر درمانی، پرتوی لیزر متمرکزی را از راه واژن وارد می کنند تا بتوان کلیه سلول های غیر طبیعی را از بین برد. این فرایند فشار نسبتا زیادی را به بدن وارد می کند بنابراین لازم است که این روش درمانی، تحت بی حسی موضعی در مطب یا بیهوشی عمومی در بیمارستان انجام شود.
- کونیزاسیون یا مخروط برداری
در این روش پزشک، یک بافت مخروطی شکل را از دهانه رحم بر می دارد. بافت برداشته شده در مخروط، محلی را در بر می گیرد که احتمال شروع پیش سرطان دهانه رحم در آن محل وجود دارد. از این روش، نه تنها برای نمونه برداری و تشخیص، بلکه برای درمان نیز استفاده می شود لازم به ذکر است که این کار با استفاده از تکنیک هایی همچون چاقوی سرد، پرتو لیزر یا حلقه الکتریکی (LEEP) انجام می شود.
روش های درمان سرطان مهاجم دهانه رحم
- هیسترکتومی ساده
هیسترکتومی یک روش پزشکی است که شامل برداشتن رحم و دهانه رحم است، در حالی که لوله های فالوپ، غدد لنفاوی و تخمدان ها حفظ می شوند. تکنیک های مختلفی را می توان در انجام هیسترکتومی از جمله روش های شکمی، واژینال و لاپاروسکوپی استفاده کرد.
- روش شکمی شامل ایجاد یک برش جراحی در جلوی شکم برای برداشتن رحم است.
- در روش واژینال واژن برداشتن رحم از طریق واژن انجام می شود.
- روش لاپاروسکوپی مستلزم استفاده از لاپاروسکوپ است، یک لوله باریک مجهز به یک دوربین فیلمبرداری، که از طریق برش های کوچک به شکم وارد می شود تا رحم را از همان مسیر خارج کند.
- هیسترکتومی رادیکال
در طی این دوره خاص از عمل، پزشک رحم را همراه با بافت های مجاور، دهانه رحم، بخشی از واژن و گره های لنفاوی استخراج می کند. به طور معمول، این روش از طریق یک برش قابل توجه در ناحیه شکم انجام می شود.
- رادیوتراپی
رادیوتراپی، که به عنوان پرتودرمانی نیز شناخته می شود، یک درمان موثر برای سرطان دهانه رحم در مراحل خاصی از بیماری است. این تکنیک از تابش انرژی بالا برای ایجاد آسیب به سلول های سرطانی استفاده می کند و در نتیجه تکثیر آنها را متوقف می کند. تجویز پرتودرمانی می تواند از طریق روش های داخلی و خارجی انجام شود.
- شیمی درمانی
شیمی درمانی، تجویز داروهای قوی با هدف ریشه کن کردن سلول های سرطانی، یک روش درمانی است که برای درمان سرطان دهانه رحم استفاده می شود، به ویژه در مواردی که بیماری پیشرفت کرده یا به سایر مناطق آناتومی متاستاز داده است. داروهای ضد سرطان داخل وریدی یا خوراکی ممکن است برای مدیریت سرطان دهانه رحم تجویز شوند.
- ایمونوتراپی
ایمونوتراپی به تجویز داروها با هدف افزایش ظرفیت سیستم ایمنی بدن برای تشخیص و مبارزه با سلول های سرطانی با اثربخشی بیشتر اشاره دارد. در موارد خاص، ایمونوتراپی ممکن است به عنوان یک روش درمانی برای سرطان دهانه رحم استفاده شود.
سوالات متداول
- راههای پیشگیری از سرطان دهانه رحم چیست؟
- با توجه به اینکه مهمترین عامل در ابتلا به سرطان دهانه رحم، ویروس HPV است، تزریق واکسن HPV بهترین روش جهت پیشگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم به شمار می رود.
- همچنین داشتن رابطه جنسی امن و شرکای جنسی محدود،موجب کاهش احتمال ابتلا به HPV و در نتیجه موجب کاهش ریسک ابتلا به سرطان دهانه رحم می شود.
- انجام تست های غربالگری سالانه از جمله تست پاپ اسمیر کمک بسزایی در تشخیص زود هنگام ضایعات پیش سرطانی و جلوگیری از ابتلا سرطان دهانه رحم می کند.
- آیا سرطان دهانه رحم یک بیماری ارثی است؟
اگر در یک خانواده مادر و خواهر، سابقه ابتلا به سرطان دهانه رحم را داشته باشند، احتمال خطر و ابتلا به سرطان دهانه رحم در دیگر اعضای خانواده افزایش پیدا می کند.
- مدت زمان بستری در بیمارستان هنگام عمل جراحی سرطان دهانه رحم چند روز است؟
این مدت با توجه به روش جراحی و سلامت عمومی در بیماران مختلف متفاوت است اما معمولا مدت بستری در بیمارستان در جراحی هیستروکتومی واژینال و لاپاراسکوپی ۲ تا ۳ روز و در جراحی هیستروکتومی شکمی (جراحی باز) ۴ تا ۵ روز است.
